1. Kopiuj i korzystaj! Tak: to jest legalne
To prawda – nie łamiąc prawa, możesz dowolnie kopiować legalnie kupione: filmy, muzykę, książki, seriale itp. Są tylko dwa warunki: możesz to robić na własny użytek, tzn.:
- możesz zrobić kopię dla siebie lub najbliższych (np. rodziny, przyjaciół),
- nie zarabiasz na skopiowanym pliku lub utworze.
Upraszczając: możesz swobodnie powielać utwory i przegrywać je np. na: mp3, pamięci zewnętrzne, komputery itp. dzięki temu, że w cenie tych urządzeń jest już uwzględnione „wynagrodzenie" dla twórców – tzw. opłata od czystych nośników. Opłata ta nie jest podatkiem, ale formą rekompensaty dla autorów za dalsze nieodpłatne powielanie ich twórczości. Opłata ta nie ma żadnego związku z kwestią piractwa; dotyczy wyłącznie legalnego korzystania z legalnie nabytych utworów. Kwestie użytku osobistego i opłaty od czystych nośników precyzyjnie regulują artykuły 20. i 23. Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
2. Czym jest opłata od czystych nośników?
Jest to opłata, którą wprowadzono po to, aby autorzy nie tracili na prawie do kopiowania ich utworów. Inaczej mówiąc: autorzy zgadzają się na to, żebyś powielał na własny użytek np. nagraną przez nich płytę lub nakręcony film, ale w zamian otrzymują opłaty od czystych nośników.
Opłatę od czystych nośników płacą autorom producenci i importerzy sprzętu elektronicznego, który umożliwia kopiowanie i utrwalanie utworów. W ramach wyjątku, w nielicznych krajach, pokrywa ją budżet państwa. W Polsce opłatę od czystych nośników ponoszą wyłącznie te firmy, które sprzedają pochodzące z importu lub produkcji urządzenia umożliwiające przegrywanie utworów na własny użytek.
3. Kto "wymyślił" opłatę od czystych nośników?
Rynek dąży do równowagi, a w zarobkach twórców została ona zachwiana, gdy rozwój technologii umożliwił nam łatwe kopiowanie ich utworów. Po prostu: nie zarabiają oni, gdy do celów prywatnych wykonujemy kopię ich twórczości. A zarabialiby, gdybyśmy np. kupili drugi egzemplarz lub mp3 ulubionej płyty. Dlatego abyśmy mogli legalnie korzystać z tej możliwości, twórcom zagwarantowano system, który rekompensuje im tę stratę.
W Europie jako pierwsi rozwiązanie to zaczęli stosować Niemcy – już w 1965 roku. Kolejnymi krajami wprowadzającymi opłaty od czystych nośników były np.: Austria (1980 r.), Szwajcaria (1992 r.), Dania (1993 r.). W Polsce opłatę tę wprowadzono w 1994 roku.
Obecnie podstawą prawną do pobierania opłat od czystych nośników dla krajów Unii Europejskiej jest dyrektywa 2001/29/WE. W polskim prawie jest ona uwzględniona w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, której art. 20. realizuje postanowienia unijnej dyrektywy.
4. Opłata od czystych nośników w Polsce
Od 1994 r., dzięki (wynikającej z opłaty od czystych nośników) zasadzie nieodpłatnego korzystania z utworów na użytek prywatny, możemy swobodnie kopiować (na własny użytek) legalnie nabyte treści.
Kto decyduje o opłatach w Polsce?
Opłatę od czystych nośników regulują rozporządzenia Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Decydują one o:
- urządzeniach i nośnikach podlegających opłacie,
- wysokości opłat,
- organizacjach, które mają prawo pobierać i dzielić opłaty między twórców, wykonawców, producentów muzycznych i filmowych oraz wydawców,
- sposobie pobierania i dzielenia opłat.
Dobrze, ale... kto za to płaci?
Wyłącznie producenci i importerzy sprzedający urządzenia i nośniki służące do kopiowania.
Co podlega opłacie?
Urządzenia służące do kopiowania oraz czyste nośniki, których dotyczy opłata, zostały podzielone na 3 kategorie: audio (wyłącznie dźwięk), wideo (obraz + dźwięk) oraz opłatę reprograficzną (powielanie materiałów drukowanych – głównie skanowanie i kserokopie). Opłatę odprowadzają producenci i dystrybutorzy takich sprzętów jak:
Aktualne dokumenty dotyczące opłaty od czystych nośników na terenie Polski to: rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz załączniki 1, 2 i 3 do tego rozporządzenia.
Jak wysoka jest ta opłata?
Jednym słowem: niewysoka. Zgodnie z ustawą; nie może ona przekraczać 3% ceny produktu objętego opłatą. Jednak średni poziom opłat w Polsce jest jeszcze niższy i wynosi 1,57%.
Do kogo trafiają środki z opłaty?
Oczywiście: do twórców, wykonawców, producentów muzycznych i filmowych oraz wydawców. Dbają o to organizacje zbiorowego zarządzania, których celem jest również wyliczenie, jaką część opłat należy przekazać określonym grupom uprawnionych (autorom,
producentom czy wykonawcom).
W kilku słowach
Minister kultury i dziedzictwa narodowego podaje listę urządzeń i nośników, od sprzedaży których musi być odprowadzona opłata od czystych nośników. Wyznacza on też organizacje, które pobierają i dzielą środki między twórców, wykonawców, producentów i wydawców.
Opłatę od czystych nośników ponoszą producenci i importerzy sprzedający sprzęt umożliwiający kopiowanie utworów, natomiast my wszyscy, dzięki wprowadzeniu w art. 23. Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych zasad dozwolonego użytku, możemy legalnie kopiować utwory na własne potrzeby. Twórcy też nie są poszkodowani, bo właśnie z opłaty od czystych nośników dostają rekompensatę za powielanie przez nas utworów, które oni stworzyli.
5. Jak w Unii Europejskiej realizowana jest opłata od czystych nośników?
W tej tematyce w Europie w zasadzie panuje zgoda; w 23 spośród 28 państw UE obowiązują opłaty od czystych nośników.
Wysokość pozyskanych opłat od czystych nośników (dane za 2014 r.). Źródło: International Survey on Private Copying 2015
Wysokość pozyskanych opłat od czystych nośników w przeliczeniu na 1 mieszkańca (dane za 2014 r.). Źródło: International Survey on Private Copying 2015
